Een gastblog van Ronald van Oosten

Clean Focusing: een brug van rechts naar links

Ik had een visioen. Het was in de zomer van 2018. Visioen is wellicht een groot woord. De hemel ging niet open en ik hoorde geen engelen zingen. Ik was mij zowel in Gene Gendlin’s Focusing en David Grove’s Clean Language aan het verdiepen, zonder enig vermoeden van een mogelijk verband. Eenmaal in mijn bed kon ik de slaap niet vatten. Plotseling vormde zich een beeld van twee landkaarten op het plafond, één links en één rechts. De ene landkaart stond voor het ‘gebied’ door Focusing beschreven, de andere voor de wereld door Clean Language beschreven. Langzaam bewogen ze naar elkaar toe, totdat ze elkaar voor de helft overlapten. Was dit mijn opdracht? Slapen ging toen niet meer.

De landkaart
Toen ik de landkaart denkbeeldig op het plafond zag verschijnen wist ik zeker: dit is niet bedacht door mijn denkhoofd. Het is me aangereikt. Als een echt visioen dus. Focusing en Clean Language beschrijven voor een groot deel hetzelfde gebied. Combineren van deze twee zou zowel een verdieping van de overlap geven als een uitbreiding van elk van beide beschrijvingen. Er zat niets anders op: Focusing en Clean Language bij elkaar brengen en laten overlappen voelde als mijn opdracht. Maar hoe? Het werd een start van een spannende ontwikkeling waar ik graag meer over vertel.

Maar waarom moeite doen om twee bestaande en door gebruikers naar tevredenheid ingezette benaderingen te integreren? Daarover straks meer. Eerst vertel ik iets over elk van beide methodieken en over wat hen verbindt.

Focusing
Focusing (F) is de ‘uitvinding’ van de Oostenrijkse Amerikaan Gene Gendlin (1926 – 2017), een filosoof en therapeut die, aan het instituut van Carl Rogers, onderzoek deed naar psychotherapie. Uit één van zijn onderzoeken concludeerde hij dat geslaagde therapie het gevolg is van het contact van cliënten met hun ‘felt sense’. Een felt sense is een gevoelsmatige ervaring die betekenis in zich draagt, ook al zijn er nog geen woorden aan te geven. Een voorbeeld uit het dagelijks leven is ‘vlinders in je buik’. Dat is geen gevoel of emotie en ook geen echte lichamelijke ervaring (zoals een opgeblazen gevoel na een riante maaltijd), maar iets ‘daar tussenin’. Het kan je wijzen op iets in je leven dat belangrijk is.

Gendlin raakte overtuigd van het belang van de felt sense voor therapie  en begon mensen te leren deze felt senses te leren opmerken en hun betekenis te begrijpen. De methode die hij daarvoor ontwikkelde noemde hij ‘Focusing’.

Clean Language
Clean Language is ontwikkeld door de Nieuw-Zeelandse therapeut David Grove (1950 – 2008). Hij werkte met zeer getraumatiseerde mensen en moest vóór alles oppassen dat hij hen niet opnieuw traumatiseerde. Rechtstreeks over het trauma praten werd daardoor lastig. Hij merkte dat zijn cliënten spontaan over hun ervaringen gingen praten in de vorm van metaforen (‘net zoiets als…’). Als hij daarop inging alsof het concrete beschrijvingen betrof, bleek dat helend te werken. Vanuit het inzicht dat hij zoveel mogelijk zijn eigen vooronderstellingen, waarden en opvattingen uit de conversatie moest houden, bedacht hij een manier van bevragen die precies dát bewerkstelligde (vandaar ‘Clean’).

De combinatie
De combinatie van Clean Language en Focusing mocht ik met meerdere mensen uitproberen. Dit leidde tot de ontdekking dat beide methoden samen een duidelijke verdieping geven in vergelijking met het toepassen van elk op zich. Dat is merkbaar in zowel de subjectieve ervaring van de cliënt als in het eindresultaat. Mooi omschreven door één van mijn cliënten: ’de metafoor die je me hielp vinden met Clean Language was al bijzonder, maar toen je er Focusing aan toevoegde was het net alsof er in de metafoor een luikje openging en er een diepere laag tevoorschijn kwam’.

Het brein
De ‘lijm’ die ik vond om beide met elkaar te verbinden betreft het functioneren van de hersenhelften. Beide helften van ons brein functioneren op verschillende wijze. De linkerhersenhelft kenmerkt zich door taal, lineair denken, onderscheid maken en gerichtheid op details. De rechterhersenhelft kenmerkt zich door beelden, gelijktijdigheid, verbanden en gerichtheid op het geheel. Overigens verschillen beide helften in hun functioneren zodanig van elkaar, dat ik geneigd ben niet over hersenhelften te spreken maar over linker- en rechterbrein.

Linker- versus rechterbrein

Ons ik-besef bevindt zich in het linkerbrein en drukt zich vooral uit in taal. In onze cultuur hebben het linkerbrein en zijn functionele aspecten heel sterk de nadruk gekregen. Dat is jammer, want zaken die wij met ‘wijsheid’, ‘intuïtie’ en ‘het grote geheel zien’ aanduiden zijn boven alles het domein van het rechterbrein.

De grootste eyeopener – tijdens mijn zoektocht naar de verbinding tussen Clean Language en Focusing – was een uitspraak van de psychotherapeut en focusser Peter Adding, die een grondige studie maakt van het belang van neurologie voor de psychotherapie. Tijdens een webinar sprak hij: ’the left hemisphere has to learn what the right hemisphere already knows’. En dát is de sleutel…

De verbinding tussen linker- en rechterbrein is niet zo groot of sterk. Het zijn wat ‘draden’ die samen het corpus callosum heten. De uitwisseling tussen links en rechts is daardoor enigszins behelpen. Het rechterbrein heeft geen (of zeer weinig) taal ter beschikking en bedient zich van symbolen en metaforen om zich uit te drukken. Opvallend is dat het rechterbrein een veel sterkere verbinding met het lichaam heeft dan het linkerbrein. Naast symbolen en metaforen, maakt het rechterbrein zich ook bekend via het lichaam: de felt senses!

Door Henry Vandyke Carter – Henry Gray (1918) Anatomy of the Human Body, Bartleby.com: Anatomy, Plaat 720, Publiek domein,
https://commons.wikimedia.org

Symbolen
Een felt sense is een symbool, alleen aangeleverd via een ‘kanaal’ dat we niet zo snel associëren met symbolen. Symbolen zijn voor ons beelden en woorden. Met de felt sense blijkt er ook een gevoelsmatig (kinesthetisch) symbool te zijn. En dat is de verbinding: het rechterbrein deelt mee wat het te melden heeft aan het linkerbrein via symbolen. Dat kunnen visuele, auditieve en kinesthetische symbolen zijn. In de praktijk vindt de grootste winst plaats als er een verbinding van deze drie is, in samenhang met de actuele situatie van de cliënt.

Clean Language en Focusing zijn daarmee slechts verschillende benaderingen als gevolg van hun historische ontwikkeling en doordat hun ‘scheppers’ elk het belang van de andere benadering onvoldoende hebben beseft. Eigenlijk hoorden ze altijd al bij elkaar. Door ze bij elkaar te brengen kunnen de boodschappen van het rechterbrein optimaal gehoord en begrepen worden.

Clean Language leren? Klik hier!
Focusing leren? Klik hier! 
In gesprek met Ronald over de combinatie? Klik hier!